ในการแก้ปัญหา แต่ละคนจะมีวิธีการแก้ปัญหาที่แตกต่างกันไป ซึ่งแต่ละวิธีการอาจจะให้ผลลัพธ์ที่เหมือนหรือแตกต่างกันเล็กน้อย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความรู้ ความสามารถ และประสบการณ์ของบุคคลนั้น อย่างไรก็ตามหากนำวิธีการแก้ปัญหาต่างวิธีนั้นมาวิเคราะห์ จะพบว่าสามารถสรุปวิธีการเหล่านั้นเป็นทฤษฎีซึ่งมีรูปแบบที่แน่นอนได้ และบางครั้งต้องอาศัยการเรียนรู้ ในระดับสูงเพื่อแก้ปัญหาบางอย่างให้สมบูรณ์แบบ
นอกจากวิธีการแก้ปัญหาด้วยวิธีการลองผิดลองถูก การใช้เหตุผล การใช้วิธีขจัด ยังมีวิธีการแก้ปัญหาอีกมากมายที่ผู้แก้ปัญหาสามารถเลือกใช้ให้เข้ากับตัวปัญหาและประสบการณ์ของผู้แก้ปัญหาเอง ซึ่งวิธีการเหล่านั้นล้วนมีขั้นตอนที่คล้ายคลึงกัน โดยปกติมนุษย์มีกระบวนการในการแก้ปัญหา ซึ่งประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ดังนี้ อ่านเพิ่มเติม
